Vade farkı ile yapılan bir satışın caiz olup olmayışı mütedeyyin esnafı hayli tedirgin etmektedir. Kimileri böyle bir uygulamanın faiz olacağı endişesi ile, ya bu tür muamelelere girmekten kaçınmakta, ya da ticari zorunluluktan dolayı girse bile huzursuz olmaktadır.
Bir malın, peşin satılması halindeki fiyatı ile vadeli satılması halindeki fiyatı arasındaki fark. Peşin fiyatı üç milyon lira olan bir mal, altı ay vade ile beş milyona satılırsa, aradaki iki milyon lirası vade farkıdır.
Alışveriş akdi dört kısımdır:
1— Hem para hem de satılan şey peşin olmak üzere yapılan akittir.
2— Para peşin, satılan şey ise vâdeli olmak üzere yapılan akittir. Buna Selem akdi denilir. Meselâ; Haşan Efendi, Halit Efendiye diyor ki: “Şu vasıflarda bulunan on teneke buğdayı, falan yerde ve tarihte bana teslim edilmek üzere şu onbin lira karşılığında senden satın aldım.” Halit Efedinin de onun sözüne uygun olarak: “Ben de sattım” demesinde olduğu gibi.
3— Satılan şey peşin, para ise vâdeli olmak üzere yapılan akittir. Birisinin belli bir kitabı vâdeli olmak üzere bir başkasına satması gibi.
4— Hem para hem de satılan şey vâdeli olmak üzere yapılan akittir.
Akdin ilk üç çeşidi şartları yerinde olduğu takdirde caizdir. Dördüncü kısım ise caiz değildir. Peygamber (sav) böyle bir alışverişi men etmiştir. Yalnız, akit yapmadan iki, üç ay evvel ileride satıcı ve alıcı vasfını kazanacak kimseler, satış akdini yapmak üzere birbirine söz verseler ve zamanı gelince de akit yapsalar caizdir. Çünkü va’d ve akit ayn ayrı şeylerdir.
