Vahiy katipleri kimlerdir ? Vahiy katipleri kuran ayetlerini nerelere yazmışlardır? Vahiy katibi olan sahabeler kaç tanedir. Vahiy katipleri hakkında öğrenmesi gereken bilgileri derledik
Vahiy kâtiplerinin sayısının yirmi altı kişiden meydana geldiği belirtilmektedir. Bazı rivayetlere göre ise kırk iki kişi idiler. Kur’ân-ı Kerîm, Resûl-i Ekrem’e yaklaşık yirmi üç yıllık bir süre içinde parça parça indirilmiştir. Hazret-i Peygamber Aleyhisselam kendisi okur-yazar olmadığı için okuma-yazma işlerini sahabe efendilerimiz görürlerdi.
Vahiy kâtipleri, Yüce Allah tarafından Hz. Muhammed (s.a.s)’e indirilen âyetleri bez parçaları, enli kürek kemikleri, deve kaburga kemikleri, hurma dalları, ince beyaz taşlar ve hayvan derisi gibi şeylerin üzerine yazıyorlardı. Vahy Kâtibi Eshâb-ı kirâm arasında kırk kadar vahiy kâtibi vardı. Meşhûr vahiy kâtibleri şu Sahâbîler idi:
Hz.Ebubekir, R.a
Hz.Ömer, R.a
Hz.Osman, R.a
Hz.Ali, R.a
Hz.Zübeyr, R.a
Hz.Âmir Bini Fuheyre, R.a
Hz.Amr Bini Âs, R.a
Hz.Abdullah İbni Erkam, R.a
Hz.Sabit Bini Kays, R.a
Hz.Hanzale Bini Rebi’, R.a
Hz.Mugîre Bini Şu’be, R.a
Hz.Abdullah İbni Revâha, R.a
Hz.Halid Bini Velid, R.a
Hz.Halid Bini Said, R.a
Hz.Alâ Bini Hadremî, R.a
Hz.Huzeyfe Bini Yeman, R.a
Hz.Muaviye Bini Ebu Süfyan, R.a
Hz.Zeyd Bini Sabit’dirler.R.a
Kâtipliğe bunlar arasında en çok önem verenler ise Zeyd b. Sabit ile Muaviye (ra)’dır. (27) İnsanül-uyûn fi Sîretİ’l-Emîn ve’l-Me-mun c. 3, s. 364
Sözlü olarak vahyedilmesine rağmen Kur’an’da ondan “kitâb” diye söz edilmesi Kur’an’ın hem levh-i mahfûzda yazılı olması hem dünyada yazıya geçirilmesiyle ilgilidir. Tefsir usulü kaynaklarında verilen bilgilere göre, Kur’ân’ın bir arada toplanması üç merhalede gerçekleşmiştir. Kur’ân Hz. Muhammed (s.a.s)’in zamanında yazılmış, Hz. Ebu Bekir’in zamanında bir araya toplanmış ve Hz. Osman’ın zamanında da, kitap haline getirilerek çoğaltılmıştır. Zeyd b. Sabit, Kur’ân’ı Hz. Muhammed (s.a.s)’in zamanında yazı ile kaydettiklerini haber vermiştir (ez-Zerkeşî el-Burhân fi Ulumi’l-Kur’ân, Mısır 1972, I, 235).
Hz. Osman; Hz. Âişe’nin rivayetine göre, Efendimiz kendisine vahiy geldiğinde “Ey Useym! Yaz!” buyurarak vahyi Hz. Osman’a yazdırırdı.
Hz. Ali; Efendimiz muahede ve musâlaha yaptığı zaman, bunları Hz. Ali’ye yazdırırdı. Meselâ, Kureyşlilerle Hudeybiye’de yaptığı muahedeyi ona yazdırmıştı. Ayrıca Hz. Ali, mülk fermanlarını ve şahıslarla ilgili yazıları da yazardı.
Übeyy İbn Ka’b; Peygamber Efendimiz Medine’ye geldiklerinde yazılarını Ensar’dan ilk yazan Übeyy b. Ka’b idi ve yazdığı yazıların sonuna kimin yazdığını ifade sadedinde “Filan oğlu filan yazdı.” diyenlerin de ilki bu sahabe idi. Medine’de Resûlullah’a inen vahiyleri O’nun huzurunda ilk defa yazmaya başlayan da Übeyy b. Ka’b idi.
Zeyd b. Sabit; Übeyy b. Ka’b bulunmadığı zaman Efendimizin yazılarını Zeyd b. Sabit yazardı. Zeyd b. Sabit vahiyleri yazmada üstad idi. Kendisinin vahiyden başka yazılacak şeyleri yazdığı da olurdu. Hazret-i Peygamber ondan İbraniceyi öğrenmesini istemiş o da on beş gün gibi kısa bir süre içinde bu dili çok güzel bir şekilde öğrenmişti. Daha sonra ise yine Resûlullah’ın tavsiyesiyle Süryaniceyi de on yedi günde güzelce öğrenmiştir.
Abdullah b. Erkam; Peygamberimizin anne tarafından akrabasıdır. Hz. Âmine, Abdullah b. Erkam’ın babası olan Erkam’ın halası idi. Hazret-i Peygamber’e bir yazı geldiği zaman “Buna, kim cevap yazar?” diye sorduğu zaman, mecliste Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer gibi zâtlar bulunduğu hâlde, Abdullah b. Erkam: “Ben!” der ve öne atılırdı. Peygamberimiz Aleyhisselam da ona yazıyı yazdırır ve mühürletirdi. Ayrıca kendisi güvenilir bir zât olduğu için, hükümdarlardan gelen yazıları yanında saklamasını da ona emrederdi.
Halid b. Saîd; Besmele’yi ilk yazan, bu sahabidir.
Halid b. Velid, Ukbe, Talha b. Ubeydullah, Ebu Eyyub Halid b. Zeyd el-Ensârî, Ebu Süfyan b. Harb, Büreyde b. Husayb, Zübeyr b. Avam…
