Hacı Bayram-ı Veli 15.yüzyılda yaşamış büyük bir veli ve alimdir. (1340 – 1430): Doğum tarihi kesin değildir. 90 yıl yaşamış ve 1430 yılında vefat etmiştir. Gerçek adı Numan olan Hacı Bayram Veli, Ankara’nın Solfasol köyünde doğmuştur. Ulus’ta Hacı Bayram Camii yanında yatmaktadır.
Hacı Bayramı Veli Hazretleri çocukluk yıllarından itibaren ciddi bir eğitim görmüştür. Gençlik yıllarında medrese eğitimi almış bu dönemde Tefsir, Fıkıh ve Hadis gibi şer’î ilimlerin yanında, Matematik, Felsefe, Arapça, Farsça ve Edebiyat gibi aklî ilimleri de tahsil etmiştir. Öğrencilik hayatından sonra Ankara’da Melike Hatun isimli bir hayırseverin yaptırdığı Kara Medrese ‘de müderrislik yapmıştır. Medreseler günümüzün üniversite ve fakülteleridir. Burada ders veren müderrislerin unvanı günümüzün profesör unvanıdır.
Hacı Bayram Veli’den Bir Öğüt
Bilmek istersen seni Kim bildi ef’alini
Can içre ara canı Ol bildi sıfatını
Geç canından bııl anı Anda gördü zatını
Sen seni bil sen seni Sen seni bil sen seni.
Görünen sıfatındır Gayrı ne hacetindir.
Anı gören zatındır Sen seni bil sen seni
Bayram özüni bildi Bulan ol kendi oldu.
Bileni anda buldu Sen seni bil sen seni.
✿ Başkalarından daha ihlaslı ve daha çok ibadet etmedikçe, başkalarından daha çok ihsanda bulunmadıkça rahat etmeyiniz.
✿ Bizi sevenlerin gönüllerinde biz oturur, dillerinde de biz konuşuruz.
✿ İnsanların fitnesinden kurtulmak istiyorsanız, çarşı ve pazarlarda sık sık bulunmayınız.
✿ Küçük çocukları seviniz, başlarını okşayınız. Onları sevindiriniz ki, Peygamber efendimizin emrini yerine getirmiş olasınız.
✿ Sevgi ve acıma, insanlık; hiddet ve şehvet ise hayvanlık vasfıdır.
✿ Kibir bele bağlanan taş gibidir, onunla ne yüzülür, ne de uçulur.
✿ Özünde ve sözünde temiz olmayanların, îmanı tam değildir.
✿ Allahü teâlâya isyân yolunda, hiçbir kimseye yardım etmeyiniz.
✿ Dünyâ gamından, nefsin sıkıştırmasından hafifleyip kurtulmak istiyorsanız, kabristanları sık sık ziyâret ediniz.
✿ Oturduğun yeri pâk et, kazandığın lokmayı hak et.
✿ Hiddet ve kin, hakîkatleri gören gözleri kör eder. Öfke, iyi düşünmeyi daraltır, yanıltır.
✿ Mevki hırsı, koğu, gıybet, edebsizlik, hıyânet Hak’kı inkâr eder.
✿ Hiçbir günâhı küçümsemeyin, çok çalışın. Boş gezenler, zengin bile olsa, arkadaşları şeytan, kalbleri şeytanın konağı olur.
✿ Küçük çocukları seviniz başlarını okşayıp onları sevindiriniz, bu Peygamberimizin emridir.
✿ Karşısındaki insanın iyi olmasını isteyen, önce kendisi iyi olmalıdır.
✿ Hiddet ve kin, hakîkatleri gören gözleri kör eder. Öfke, iyi düşünmeyi daraltır, yanıltır.
✿ Avam ve zenginler arasında dini ve zaruri bilgiye dair sözlerden çekinin.Zira zenginliğe ve mala karşı zaafın var gibi anlaşılmasın.
✿ Kadınlarınızı okutunuz, kadınları okumayan millet yükselemez.
✿ Emaneti koruyunuz. Zira din de size emanettir, beden de.
✿ İlimde hukuki meselelerde sana teklif edilecek işler ancak kendine uygun olanları kabul etki sonuçta başka bir görüşü savunmak zorunda kalmayasın.
✿ İlmi ve bilgiyi yüce tutan kimse hiçbir zaman küçülmez, alçalmaz.
✿ Devlet büyükleriyle ilişkilerinizde ateşten faydalandığınız gibi olun.Uzakça durun, ısınacak kadar yaklaşın.
✿ İçi murdar kimseyi ne kadar dıştan yıkarsan arınmaz.
✿ İlim, hakikate giden yolları aydınlatan ışıktır.
✿ İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır.
✿ Çok gülmeyiniz zira kalbiniz kararır.Sakin ve ağırbaşlı olunuz, yürürken başınız önde vakarlı bir şekilde yürüyünüz,aceleci olmayınız.
· İyi bilinki öfke, düşünceyi, iyi düşünmeyi daraltır.Sonunda insan yanılır.
· Konuşurken gürleme, bağırıp çağırma, yüksek sesle bile konuşma.
· Allah’a isyan yolunda kimseye yardımcı olma.
· Adalet güzel ama Emir’de olursa daha güzeldir, cömertlik güzel ama zenginde olursa daha güzeldir, sabır güzel ama fakirde olursa daha güzeldir, tevbe güzel ama gençlerde olursa daha güzeldir, utanmak güzel ama hanımlarda olursa daha güzeldir.
✿ En büyük kerâmet çalışmaktır.
✿ En yüce servet, ilimdir.
✿ Hak’ka erişebilmek için, büyüklere ve doğrulara yaklaşın.
✿ Hakikatın ilk makamı, toprak olacağımızın bilinmesidir.
✿ Hamı pişiremezsen bari, pişmişi ham etme.
✿ Her ne arar isen, kendinde ara.
✿ Her nerede olursanız olunuz sizi Allah’ın gördüğünü unutmayınız.Allah’tan korkunuz, fenalıklardan sakınınız.
· Neresi seni dünyaya çekiyorsa, sana Allah’ı unutturuyorsa orası senin helakin için bir tuzaktır.
· Neresi seni Allah’a yöneltiyorsa, seni düşündürüyorsa orası cennete gitmen için bir duraktır.
· Emaneti koruyunuz.Zira din de size emanettir, beden de.
· Her namazın sonunda size hoş gelen bir ibadeti adet edininiz.Örneğin ; birkaç istiğfar çekmek, bir sure yada ayet okumak, Allah’ı zikretmek….
· Ezanla birlikte camide olunuz, cahiller sizden ilerde bulunmasın.
· Her ayın tek günlerinde veya en az birinde,onbeşinde ve sonunda olmak üzere oruç tutmaya gayret ediniz.
· Sakın ölümü unutmayınız, her gece onu hatırlayınız, hesabınızı yapınız, olurki tevbe edince Hak’ta sizi affeder.
· Nefsinizi daima kontrol altında tutunuz.Düşünün, onu başı boş bırakmayın,zira her fırsatta sizi ateşe götürür.
· Sakın dünyalığın varsa ona güvenmeyiniz, yoksa çalışıp helalinden elde ediniz, kazandığından fakirlere cömertçe payını veriniz.
· Kimden ilim tahsil etmişsen O hocan için daima Allah’tan rahmet ve mağfiret dileyiniz.
· Başkalarından daha çok çalışıp çok ilim sahibi olunuz.
· Önce ilim tahsil ediniz, sonra helalinden para kazanıp evleniniz.
· İlmi bir konuyu özüne göre düşününüz, öyle karar veriniz, dıştan görünüşe bakıp yanılmayınız.
· Başkalarından daha ihlaslı ve daha çok ibadet etmedikçe, başkalarından daha çok ihsanda bulunmadıkça rahat etmeyiniz.
· Mezarlıkları sık sık ziyaret ediniz.Dünya gamından ve nefsin sıkıştırmasından kurtulursunuz.Çünkü nefsin tek korktuğu ve aldatamadığı yer mezarlıktır.Ölenin kendisi olacağını ve azabı tadacağını iyi bilir.
· Büyük zaatların kabirlerini ziyaret ediniz.Bu zahmetiniz O zaatların size şefaat etmesini sağlar.
· Bütün işlerde cimrilikten sakınınız.İnsanlığınızı koruyunuz.Güzel huylu ve merhametli olunuz.Ne halde olursanız olun dünyaya rağbeti azaltınız.Kötülükten uzaklaşınız.
· Her daim nasihat ediniz.
· Oyun oynanan ( kumar..vb) gibi yerlere, laubali konuşulan meclislere girmeyiniz.
· Aile arasında adaba dikkat ediniz.
· Ayıplarını gördüğünüz komşuyu kınamayınız.Sırlarını açıklamayınız.Çünkü gördüğünüz bu sır size emanettir, emanete hıyanet kötü ve çirkin bir filldir.
· Dünya gamından kurtulmak isteyen kabristanlara gitsin.
· Alim ve velileri çokça ziyaret ediniz ki şefaatlerine kavuşasınız.
· Arkadaşlarınızın kusurları emanet gibidir. Onları sır gibi saklayınız.
· Çarşıda ve câmi avlusunda bir şey yemeyiniz. Yol ortasında durmayınız. Ticâret erbâbının dükkânlarında uzun müddet oturmayınız.
· Hiçbir günâhı küçümsemeyin, çok çalışın. Boş gezenler, zengin bile olsa, arkadaşları şeytan, kalbleri şeytanın konağı olur.
· Helâlinden kazanıp, ondan fakırlere cömertçe veriniz.
· Ölümü çok hatırlayınız. Ölüm gelmeden hesâbınızı yapınız. Tövbe ediniz ki, affa kavuşasınız.
· Dünyâ gamından, nefsin sıkıştırmasından hafifleyip kurtulmak istiyorsanız, kabristanları sık sık ziyâret ediniz.
· Ayıp ve kusurlarını gördüğünüz arkadaşlarınızın, komşularınızın, sırlarını ifşâ etmeyiniz. Çünkü gördüğünüz bu sırlar, size emânettir. Emânete hiyânet ise, çirkin bir harekettir.
· Âlim ve velîlerin kabirlerini ziyâret ediniz. Zîrâ o büyükler, kendilerini ziyâret edenlere şefâat ederler.
· Halk içinde Allah’ı çokça anınız.Bu durum maneviyatı yükseltir, katı kalpleri yumuşatır.
· Hiç bir günahı küçümsemeyiniz, boş durmayıp çalışınız. Çalışanları Allah sever. Boş gezenler zengin bile olsalar yoldaşları şeytan, kalpleri şeytana konaktır.
