Mescid; ALÂEDDİN TEPESİ‘nin Batı cenubunda ABD-ÜL-AZİZ MA-HALLESÎ’nde ve 127 numaralı sokağın içindedir. Eski vakıf defterlerinde Mescid üç tarafı yol olarak sınırlandırılmaktadır. Şimdi kuzeyi hususî bir bahçedir. Kapısının açıldığı doğu tarafında da bir evin hususî bahçesi vardır. Mescidin kapısına çok dar bir aralıktan girilir. Mescid taşla yapılmıştır. Üstünü sağır bir kubbe örter, sağ divan çatlamış, mihrabı da — iç tarafdan — çökmüştür. Mihrabın yapılış tarzı bize eskiden çini ile kaplanmış olduğunu söy-leyor. Kubbesi örülürken tuğlalara zarif şekiller verilmiştir. Mâbedin kapı
tarafındaki divarı iri kesme mermer ve Gödene taşı ile yapılmıştır. Mâbedin bir az toprak içine gömüldüğü anlaşılmaktadır. Mâbed umumî durumu ile iyi saklanması lâzım gelen mimarî bir tiptir. Eserde Selçuk ve Karamanoğlu devirleri mimarisinin kucaklaştığı ve birbirine girdiği görülmektedir.
KONYA Vakıflar Müdürlüğünde bulunan dört numaralı vakıf kayıdlar defterinin 177 nci sahifesinde 853 yılı Muharreminin ilk günlerinde Konya hâkimi KonyalI Şeyh Mehmed Zade Ahmed’in tasdikini ihtiva eden bu mescide ait Arapça bir vakfiye vardır. Bu vakfı Hacı Ali ibn-i Hacı Mahmud, İsa dede ibn-i Ahmed, Alişah İbn-i Ömer, Hızır dede İbn-i İbrahim, Mevlânâ Bostan İbn-i Yunüs, Hacı Ahmed İbn-i Ahmed, Mehmed İbn-i Mahmud, Hacı Bahşayiş İbn-i Hacı Ali, Mevlâna Muhiddin İbn-i Âli, Hacı Hayr-üd-din İbn-i Abdullah, Ali Çelebi İbn-i Tutı, Mevlâna Seyid Fakıh İbn-i Hasan’m şahadetlerile Konyalı Hoca Haşan İbn-i Hacı İshak ibn-i Bayezid tesis etmiştir. Vakfiyede bu zatın evvelce MEGARİBÎ = şimdi (Yediler Mescidi) adlarıyla anılan AksaraylI (2) Abd-ül-mümin İbn-i Şeyh Yahya Ibn-İ Zeyn-üd-din’in mescidini tamir ve tecdid ettiği yazılırken Abd-ül-mü-min’in hakkında şu tavsif cümleleri kullanılmaktadır :
Hoca Haşan tamir ve tecdid ettiği mescidi için KONYA SELÇUKÎ CAMİİ bitişiğindeki üç ev, bir ekmekçi furunile Konya dışında Bur-han-üd-din hamamı ve Konya Ahmedegi (içkale) yakınındaki ekilmiye yarayan tarlalarını ve ayrıca Konyanm Sahra nahiyesine bağlı bir köyü ve bir çiftliği vakfetmektedir.
Mescide adını vermiş olan Abd-ül-mümin 23 sene sonra ölmüş ve PİR ESAD TÜRBESİ’nin kuzeyindeki mezarlığa gömülmüştü. Mezarlık bozulurken mezarının baş ve ayak taşları Konya müzesine kaldırılmıştır. Baş taşı Müzenin 1000 ve ayak taşı 999 numarasını taşır. Kitabeye göre Abd-ül-mümin halife KONYA’lıdır. Mümin halife adiyle meşhurdur. 876 yılı şabanın 19 ncı Cuma günü gece yarısı ölmüştür. Kadirî tarikatına men-supdı.
Fâtih Sultan Mehmed KARAMAN İLİNİ kendi imparatorluğu topraklarına kattıktan sonra 881. H. 1476 M. yılında yaptırdığı ilk umumî yazımında (4) Bu mâbed Mümin halife vakfı olarak tescil ve KONYA sahrasına tabi iki köyle bir çiftlig’in de timara verilmesi emredilmiştir.
