ALÂ-ED-DİN MAMURESİ; adım verdiği TEPE‘nin kuzey doğu köşesine, KÖŞK’ün güneyine kurulmuştur. Çeşitli devirlerin mimarî örneklerini, (Mahv-ü-îspat) yoluyla meydana getirilen bir çok ilâvelerini bu câmide barındıran mamurenin mimarî mecrası Osman oğullarının ÎSTANBUL’daki TOPKAPI SARAY‘IN kine benzer. Mamurede tek, muntazam bir plân aranmamalıdır.
Parçalarını ayrı ayrı incelemeden evvel câmi’i dışarıdan görelim ve kitabelerini birer birer okuyalım. Böylece hazırlandıktan sonra içine girebiliriz. Mâbedin yer yer gayr-ı muntazam taşla, yalnız tuğla veyahut taş ve tuğla ile karışık olarak yapılan güney dıvarınm uzunluğu 86 metredir.
Batı köşesinden 42390 metreden sonra mâbedin; uzunluğu 14,95 metre olan asıl kubbeli kısmı gelir. Mâbedden güneye 11 pencere açılır. Bu pencerelerden ikisi kubbeli kısımdadır. Bu tarafa 22 de oluk vardır. Biz mâbedi tetkik ederken bu dıvarın dört beş yerinden yarılmış olduğunu görmüştük.
Mâbedin doğu yüzü 67,70; güney köşeden mâbedin doğu kapısına kadar 21,20 metredir. Kapının eni 1,70 metredir. Buradan da mâbedin açık olan mezarlığına kadar 21,20 metredir. Kapının önünde dört ince ağaç su-tunun tuttuğu bir saçak vardır.
Mâbedde yer yer gedikler açıldığı ve münderis olduğu için 1307 H. 1889 M. yılında II, Abd-ül-hamid’in zamanında Konya Valisi Sururi Paşa’-nm teşebbüsü ile tecdid edilmiştir.
Kitabedeki ( Münderis) ve ( Tecdid ) kelimelerine dikkat etmek lâzımdır. 55 sene evvel câmi çok harapmış. Kitabenin üstünde bir madalyon içinde II. Abd-ül-hamid’in ( ELGAZÎ ) li bir tuğrası vardır. Mâbedden doğuya kapının sağından iki, solundan dört pencere açılır. Dıvar soldan ikinci pencere ile üçüncü pencere arasından tehlikeli bir surette çatlamıştır.
Mâbedin kuzey köşesinde tuğla ile yapılmış 29 taş basamaklı minaresi yükselmektedir. Şerefe altı tuğla ile alel’âde süslenen minârenin şerefe korkulukları da âdi Sille taşındandır. Minâreden sonra köşeye kadar olan 21,20 metrelik kısım câminin avlusu ve mezarlığın divandır.
Kapının önünden 27 basamaklı taş merdiven bizi mâbedin kuzeyindeki meyilli yola indirir. Mâbedin kuzey dıvarının uzunluğu 59,75 metredir. Bu
dıvar iki kısımdır. 22 metre 20 santimlik kısmı daha alçakçadır. Üstünde demir parmaklık vardır. Daha yüksek olan ikinci parçanın üstünde yıkılan surun burcun dendanlarını tanzir eden 21 mazgallı bir kısım görülür. Bu kısım mâbedin muhteşem cephesini teşkil eder. be vardır. Kapılardan ikisi sonradan kapatılmıştır. Dıvar tamamen muntazam kesme taşla yapılmıştır. Köşede; üstünde sekiz satırlık Yunanca kitabe bulunan bir mezar taşı vardır. Taşlardan bir çoklarının başka mimarî eserlerden alındığı anlaşılmaktadır.
