Zftviye; Akıncı mahallesinde Kemaliye ve Karatayı Medreselerinin kuzeyinde, Tolaltı sokağından Memleket hastanesine giderken sağ koldadır. KONYA vakıflar müdürlüğünde bulunan 505 umumî ve 41 yaprak numaralı bir kayda göre zaviye iki tarafından Ağazade Bekir efendi, bir taraftan Havva milkleri ve bir tarafdan da yol ile sınırlandırılmaktadır.
Zâviyede bir zamanlar derbeder ve kötü huylu Bektaşîler oturdukları için burada bir cinayet işlenmiş, oturanlar oraya getirdikleri îbradalı bir sandık eminini öldürmüşlerdi. O vakit Konya’da vali bulunan Avlunyall Ferid paşa zâviyeyi; Eski Konya meb’usu ve şer’iye vekili Hadimli Hoca Mehmed Vehbi ibn-i Hüseyn’e vermiş, O da hayır sevenlerin yardımile burasını tadil, İslah ve kısmen tağyir ve imha suretile âdi kerpiçle bir medrese haline getirmiş ve Paşa da; (MAHMUDİYE MEDRESESİ) adını yermişti. Ferid paşa o sırada teftişe çıkmıştı. Müderrisine telgrafla direktifler verecek kadar*büyük alâka gösteriyordu. II. Sultan Mahmud’un BEKTAŞÎLİĞİ imha ettiğine işaret etmek için de adına «MAHMUDİYE» demiştir. KONYA vakıflar müdürlüğündeki bir numaralı defterin 134 ncü sahifesinde 1318 yılı recebinin 20 nci günü yapılmış Türkçe bir vakfiyesi vardır. Vakfiyeye göre Buraya dört oda yapılmış ve ayrıca 1000 kuruş ta vakfedilmiştir. Müderrislik ve tevliyet sağ oldukça kendisine ait olacak.
Kapıdan girince sağda yüksek dershane ve solda önleri tahta direklerin tuttuğu damlarla’örtülü kerpiç odaları vardır. Ben Medresede 12 oda ve dershane saydım. Hadimli; medreseye dört oda yaptırdığına göre daha evvel de zâviyenin kerpiç odaları varmış demektir. Eski zâviyenin asıl yapısından kalan parça Medresenin kıble dıFını tutmaktadır. Burada yanlarında iki yu-farlak kubbeli iki kanadı bulunan önü sonradan kapadıldığmı tahmin ettiğim yan şeklinde beşik örtüsü bir türbe vardır. Türbenin düz başlıklı iki ^Ber sütunu üstünde yükselen ve’sekizer yüzlü tonoz kubbeli bir medha-1 vardır. Türbeden kıble tarafına bir pencere açılmaktadır. Türbenin solundaki kubbeli oda mescid olarak kullanılıyormuş. Sağdakinin kubbesi bakımsızlıktan çökmüş, son zamanlara kadar içinde oturan eski müderris burasını matbah haline getirmiştir. Türbenin içinde tek tahta sandukalı bir yatır vardır. Altında cenazelik bodrumu bulunup bulunmadığı ancak ufak bir kazı ameliyesile meydana çıkar. Ben bulunmadığı kanaatındayım. Bina; KONYA Selçuklularının ilk zâviye tiplerinden birisini yaşattığı için mimarlarımız tarafından üzerinde adam akıllı durulması lâzımdır. Türbesinde ve yanlarındaki odalarda hiç bir çiniye ve çini izine rastlanmamaktadır. Benim tahminime göre zâviye; havlısının ortası açık ve dört tarafında odalar bulunan bir pilân üzerine yapılmıştır. Kapısı da kuzey tarafına açılıyordu. Keykâvus kızı Fatma Hatun türbesini ve mescidi yazarken izah ettiğimiz gibi bu vakfin bir sınırı da (Aligâv) a dayanıyordu. Eğer o vakit bu gün gördüğümüz yol bulunsaydı vakfiyede yol sınır olarak gösterilmez mi idi? asırların eli bu zâviyede ve bulu.ıduğu yerde payansız değişiklikler yapmıştır.
Türbenin kıblesi mezarlıktır. Şimdi burada bir kaç mezar taşı kalmıştır. Bunlardan birisi de (Ali Kemter dede) nindir. Ali 6âv; bir zamanlar bulunduğu mahalleye kendi adını vermişti. KONYA müzesinde bulunan 1024 H. tarihli bir Konya şer’i sicil defterinin 9 ncu sahifesinde (ALİ GÂV MAHALLESİ) ni görüyoruz.
Zâviyenin KONYA’nm SELYIGAR havalesinde vakıf bir bağı da vardı. III. Murad defterinde Şehzade Selimin zâviyenin yanındaki bahçeyi saraya ilhak ettiği anlaşılıyor. Demek ki zâviyenin yanında KONYA’da valilik yapan Şehzadelerdin bir sarayları vardı. Bizim kanaatımıza göre bu saray ATABEKÎYYE MEDRESESİ ve şimdi KIZMUALLİM MEKTEBİ ile KEMALİYE ve yıkılan AKINCI MESCİDİ’nin kucakladığı saha içinde idi. Selçuklular ve Karaman oğullarından devr alınan bu saray ( AKINCI SARAYI ) adını taşıyordu. Topkapı sarayından çıkan bu defterler Konya tarihinin bir çok karanlık dehlizlerini aydınlattıkları gibi tuttukları projöktörle-rin ışık tufanı altında bize; bazı vesikalar { karargâh-ı vülât= Valilerin karargâhı) şeklinde adı geçen bu Türk sarayının yerlerini de gösteriyorlar.
KONYA vakıflar müdürlüğündeki üç numaralı defterde bu zâviyenin tedavül kayıdları, sonradan tesis edilen evkafının vakfiyesi ve bir de kuyud-i Hâkaniyye kaleminin 54 sayılı bir kayıd sureti vardır. Bu kayıd 584 numaralı defterden çıkarılmıştır ki biz suretini yukarıya koyduk.
Buradaki başka bir kayda göre «Konyada vaki evliya-ul-lahdan Aligâv sultan türbe-i şerifesinin tevliyet ve zâviyedarlığına meşruta Altı dönüm tarlanın hasılatından müstakillen mütesarrıf olan Süleyman dede’nin hayat ve mematı belli olmadığından bu cihet 12 şevval 1125 tarihinde Hazret-İ Mevlâna Sertabbahı Mehmed Nesip dede’ye beratle tevcih edilmiştir.»
RUMELİ HİSARI’nda Hacı Kemal-ed-din mahallesinde İstanbul payetlilerinden Es-seyyid Muhammed Sa’d-ed-din efendi’nin yalısında oturan 1 Şeyhülislâm Sa’d-ed-din efendi’nin kethüdası Abdülkadir ibn-i Hacı Ahmed İbn-i Abdülkadir de 15 Ramazan 1271 tarihinde tescil ettirdiği Türkçe bir vakfiye ile (Aligâv sultanın türbesine ve nezdinde vaki kabristanda medfun umde-i aşıkîn Es-seyyid Ali Kemter dede’ûin kabrine) her gece birer kandil yakılmak ve zâviyede aşura pişirilmek şartile 750 kuruş vakfetmiştir.
8 Temmuz 1330 tarihli bir tezkireden öğrendiğimize göre tezkerenin tarihine kadar bu vakfın mütevellisi Şems-i Tebrizî’nin türbedarı Ahmed dede idi. Her ay 20 kuruş alıyordu. Bundan sonra bu para aynı türbenin postnişini diğer Ahmed dede’ye verilmiştir. Bu kayıdlar bize açıkça gösteriyor ki bu arada iki Âli vardır. Birisi zâviyenin içindeki türbede gömülü olan Aligâv, İkincisi de Türbenin kıble tarafındaki açık türbede ebedî istirahata çekilmiş olan Alikemter dede’dir. Bu; Aligâv ve Ali Kemter kimlerdir ? ( = Gâv ) Fariside (öküz) anlamındadır. (Aligâv) (öküz Ali) demektir. Niçin bu zate böyle denmiştir. 59 sene evvel (Gâv) un (öküz) mânasına geldiğini bilmiyen ninem Fatma hanımdan şöyle bir hikâye dinlemiştim :
«Selçuk sulum Konya kalesini Gâvurdan alamamış, Aligâv tekkesinde yatan zat bir gün öküz postuna bürünerek sığırlarla beraber kale kapısından içeriye girmiş, gece kapıyı Türk askerine açmış, onlar da kaleyi fethetmişler. Bu dede öldüğü zamanda buraya gömülmüş…»
Bu; (Gâv) m (öküz) mânasına geldiğini bilen bir adam tarafından mı oyduruldu ? yoksa beygir içinde TUROVA’yı fetheden kahramanlar gibi Ali dede de öküz postekisine bürünerek KONYA kalesinin Türk askerine açıl-masımmı temin etmiştir ?.
Bu zâviyeye verilen (Postinpûş) = (posteki bürünen) adı da Ninemin hikâyesini teyid ediyor. Konya da bir KÜRKÇÜLER HAMAMI vardı, bir çok vesikalarda bunun adı da ( Postdûz hamamı ) Şeklinde geçerki ( Kürkçü ) Farsça ifade edilmiştir. Aligâv’a niçin bu ad verildi ? Bu; hakikaten KONYA fâtihleri arasında mıdır ? Bunun şimdilik kesin olarak tesbitine imkân bulamadık. Pek müstesna bir yapı tipi gösteren zâviyenin içinde yatan da Konya fâtihi ise bu âbideyi daha iyi saklamamız, bu günkü perişan durumundan kurtarmamız lâzımdır.
Murad Hudavendigâr’m âlimleri arasında padişahın teveccühünü kazanmış bir Postinpûş görüyoruz. Padişah bu zat için YENÎŞEHİR’de bir de zâviye yaptırmıştır. Bu meczup ÎRAN’dan gelmiş BURSA’yı vatan tutmuştu. acaba bu zat şarkdan gelirken KONYA’ya uğrayarak ALÎGÂV TEKYESİ‘nde şeyhlik yaptığı için mi burada adı kalmıştı.
Mehazlerimiz bu hususda da bizi aydınlatamıyorlar.
Ali Kemter dede ile Kmacı sokağı mescidinin üstündeki 604 H. 1207 M. tarihli kitabedeki (Kemterin) arasında münasebet aramıya lüzum yoktur. Ali Kemter dede bir Bektaşîdir. ALÎGÂV ZÂVÎYESİ’nin önündeki bektaşî serbuşlu mezar taşında güzel bir talik ile şu kitabe okunur:
Yeni harflerle de yazalım :
YAHU Şem-i Bektaş-i Veli pervanesi Hem muhibb-i sadık-ı Âl-i Aba Idüb rah-i fenada mahv-i vücûd Cem’ile bulmuş idi ayn-i beka Bin ikiyüz ve altmış bir senesi Oldu Ferdevs âşiyan Kemter Baba Sene 1261
KONYA müzesinde 916 numarada kayıdlı bir mermer kitabe vardır.. Eskiden oluk iken üstüne yazı kazılan bu taş Aligâv mahallesinden getiril» miştir. 915 numaradaki kitabe de bu taşdan bir barçadır. Bu kitabenin bu zâviye ile bir münasebeti var mıdır ? Bu da ayrıca tetkik edilmelidir.
