Câmii; KONYA çaişısının ortasındadır. Muntazam kesme gödene taşı ile yapılan mâbed son Osmanlı mimarîsinin çok muvaffak bir eseridir, önünde 6 sütunun yükselttiği üç derin ve yuvarlak iki tonoz kubbeli bir son cemaat yeri vardır. Sütunlar ikişer üçer parçadan teşekkül etmiştir. Başlıklarında Akant yaprakları görülür. Son cemaat yerinin sağında ve solunda birer nârin minâre yükselir. Minâreler de Gödene taşı ile oluklu olarak yapılmıştır. Şerefe altlarında iri yapraklardan süsler vardır. Şerefe üstlerini mini mini sütunlu Arabesk saçaklar örter.
Mâbedin şimal kapısından başka sağma ve soluna da birer kapısı, dört tarafına ikişer büyük penceresi vardır. Mâbedi; eteğinde sekiz pencere bulunan derin bir kubbe örter. Kubbe kasnağı boz renkli Sille taşından örülmüştür. Ana kubbeyi dört tarafından yardımcı birer yarım kubbe beslemektedir.
Mermer minberinin göbekleri ve MÜŞEBBEK korkulukları çok zariftir. Mor mermerden işlenen mihrabı muhteşem bir tak halindedir. Üstüne nefis bir sülüs ile ÂYET-EL-KÜRSİ’den bir hale geçirilmiştir. Bunun altında yuvarlak bir levhaya (MAŞAALLAH 1293) ve doğu kapısının üstündeki yuvarlak madalyonun içine (MÜSENNA) denilen tarzda (YA MÜFETTİH-AL-EBVAB IFTAH LENA HAYR-EL-BAB = yazılmış.
KONYA’nm büyük sanatkâr ve hattatı Hamdi zade Mahbllb efendinin yazdığım öğreniyoruz. Bu tarih aynı zamanda mâbedin tamamlandığı tarihi de göstermektedir. Kıble kapısının önündeki müezzin mahfelini dört sütun tutmaktadır. Büyük kubbenin göbeğinde muhteşem bir avize sallanmaktadır. Mâbedin batı kapısının üstündeki mermer madalyonun üstündeki Sultan Ab-dül Aziz’in TUĞRA’sı kazılarak yok edilmiştir.
Mâbedin dıvarları; yarım yığma sütun halinde dışarıya taşan bir çeşit payandalarla beslenmiş ve âhenkleştirilmiştir. Bu payandaların üstlerindeki mini mini kubbelerde ana kubbeye müstesna bir insicam temin etmişlerdir. Câmide hattat Şefik’in 1283, hattat Re’fet’in 1312, ve İsmail efendinin 1361 tarihli kıymetli birer levhaları vardır.
AZİZÎYYE CÂMÎÎ’nin inşasına 1289 H. 1872 M. yılında yerinde bulunan eski mâbedin gelirleri, halkın ve vaktin padişahı Sultan Abd-Ül-Aziz’in yardımları ile başlanmış ve 1293 de yazıları ve iç süsleri tamamlanarak ibâdete açılmıştır. Câmiin yerinde (YÜKSEK CÂMİ) adlı altında dükkânlar bulunan bir Câmi vardı.
Bu mâbed 1284 H. 1867 M. yılında yanmıştı. Bu mâbedi padişah müsahibi Mustafa paşa yaptırmıştı. Vakfiyelerinden babasının adının Süleyman olduğunu öğrendiğimiz bu Paşa’nın KONYA’da bir çok hayır müesseseleri vardır. Vakıflar Umum Müdürlüğünde KONYA’ daki hayır eserlerinin beş vakfiyesini bulduk. Bunlardan birisi 1087, ikisi 1092 diğer ikiside 1087 H. yılının cumadelula ayının başında tanzim edilen Türkçe vakfiyesinden öğrendiğimize göre Paşa; KONYA’da At pazarı kapısı dışında Kanlıgöl denilen yerde dört tarafı yolla çevrilmiş, padişah tarafından-kendisine temlik edilen ve (Bezirgan’lar hanı arsası) diye meşhur olan arsa üzerine yaptığı Câmiine, bu mâbedin altındaki altı dükkânı, daha evvelceHacılar için yaptığı kervansarayı ve etrafındaki 12 dükkânı, daha evvel yaptırdığı hamamı, sur haricinde yaptırdığı üç hanı ve diğer dükkânları gelir olarak vakfetmiştir. Vakfın mütevelliliğine de Şeyh Ahmed efendiyi tayin etmiştir. Diğer vakfiyelerinden üçü Konyanm Kavak mahallesindeki vakfı «serlerine aittir. Paşa 1094 H. 1682 M. tarihli vakfiyesi ile mâbede başka gelirler vakfetmiştir.
Mütevelli Şeyh Ahmed efendinin bu Câmie gelirler vakfettiğini ve tevelliyetin kendi evlâdına şart edildiğini KONYA Vakıflar Müdürlüğünün bir numaralı vakfiye defterinin 73 ncü sahifesindeki 1243 tarihli bir tevcih tezkeresinden öğreniyoruz.
