KALECİK MAHALLESΑnde hükümet konağının batısındadır. Son cemaat yerlerinde ufak tadiller yapılmış, şimdi kütüphane olarak kullanılmaktadır. Mâbed 1325 H. yılında yeniden yaptırılmıştır.
HACI HASAN MESCİDİ ile KADI MÜRSEL MESCİDİ arasında hiç bir münasebet yoktur. Yıkılan KADI MÜRSEL arasında hiç bir münasabet yoktur. Yıkılan KADI MÜRSEL mescidi’nin kitabesi her nasılsa eski HACI HASAN camii’nin duvarına getirilerek konmuştu. Bunu gören GÖZLÜ’lü Hacı Halil ağa’nın adamları Kadı Mürsel; Cami’nin birinci banisi gibi almıştır.
KADI MURSEL mescidi; FAHREDDİN PAŞA PARKI’na giderken (260) numaralı sokağın içinde idi; hala da hâlâ da oradadır. Bu câmi’in KONYA vakıflar müdürlüğündeki üç numaralı defterin 426 ncı sahifesinde 10 Receb 1077 tarihli Arapça bir vakfiyesi vardır. Vakfiyede mâbedin bânisi Konya mahallelerinden Karaarslan mahallesinde oturan Yahya oğlu Hacı Haşan şeklinde geçmektedir. Hacı Haşan namına oğlu Mehmed, bu vakfiye ile İZMİR’de Kasap Hızır mahallesinde küçük Arastada iki dükkân, bir Firenkhane denilen han, hana muttasıl iki dükkân, bir leblebici dükkânı vakfetmektedir. Bu evkafın gelirile KONYA’da Debbağ-lar mahallesinde yaptığı çeşme ile Şeyh Alaman mahallesinde yapılan çeşmelere sarf edilecek ve ayrıca bir de medrese ve mektep yapılacaktır.
ANKARA Vakıflar Umum Müdürlüğü arşivinde 601 numaralı defterin 293 ncü sahifesinde 254 sıra numarasında kayıdlı bulunan Sungur İbn-İ Tuğrulşah diye maruf olan Kemal-ed-din oğul Bey’in 646 H. 1246 M. tarihli HIZIRÎLYASLIK = AYABAKAN tekkesi vakfiyesinde HACI HASAN câmii’nin bulunduğu yerde veyahut civarında bir ( HOCA HASAN-I SULTANÎ) Mescidinden ve hanından bahsedilmektedir.
Bu HOCA HASAN hanının ve mescidinin ve ittisallerindeki dükkânların sınırları kısmen (Ebülfazl = İplikci) câmiine ve Ebülfazlın evine dayanmaktadır. Burada (Rişte = İplik pazarı), Hoşafçılar çarşısı ve daha başka Mescidler de vardır. Bunları İplikci câmii’ni yazarken göstereceğim.
Benim tahminime göre Hacı Haşan; câmii’ni 646 H. yılından evvel adaşı Hoca Haşan tarafından yaptırılan ve daha sonra harap olan mescidi yerine kurdurmuştu.
Bu Hoca Hasan’m bu gün ayakta duran bir mescidi daha vardır. İsim benzeyişlerinin bir çok hayır sahiplerini faaliyete geçirdiğinin bir çok örnekleri vardır. Meselâ İSTANBUL‘daki MERCAN AĞA CÂMİİ’nin ilk bânisi Fâtih devrinin Mercan Ağasi’dır. Bunu sonradan H. 1133. M. 1720 tarihinde vefat eden başka bir Mercan Ağa ihya etmiştir.
Eski HOCA HASAN câmii civarında kısmen şimdiki postahanenin yerinde ve arkasında MÜSTEVFÎ HAMAMI vardı. Hamam çift idi. Bu hamamın ittisalindeki dâr-ül-hadis ve dâr-ül-huffazı kuyumcu zade şöhretini taşıyan Hoca Salman yaptırmıştı. Sonra bu hamamın yerine FETHİYE medresesi yapılmıştı. Medresenin şimalinde tek kubbeli bir mescid vardı. Son zamanlara kadar ayakta kalan ve ÇARŞAMBA mescidi adını alan bu mâbed dâr-ül-hadisinin mescidi idi. Hoca Salman’m KONYA vakıflar müdürlüğündeki üç numaralı defterin 378 nci sahifesinde 14/Ramazan/832 tarihli Arabca bir vakfiyesi vardır.
Şimdi HACI HAŞAN câmii’nin kıble dıvarında bulunan kıymetli (BASİTA) yı Kuyumcu Haşan yapmıştır. Bu Kuyumcu Hasan’m HOCA SALMAN’ın evlâdından birisi olacağını tahmin ediyoruz. Demek ki Hacı Haşan efendi; câmii yaptırırken yıkılan câmi ve medreselerden hem KADI MÜRSEL câmii’nin, hem de HOCA SALMAN dâr-ül-hadisi’nin kitabelerini alarak kendi mâmuresinin divarlarma koydurarak bunların bize kadar gelmesini temin etmek suretile büyük bir kadirbilirlik göstermiştir. Hoca Salman mâmuresini SAÎD ÂBADÎ DERBÎ) içine yaptırmıştır. Vakfiye ile Hoca Salman şunları vakfetmiştir :
Dâr-ül-hadis ve dâr-ül-huffaz ittisalinde çift hamam ile hamamın ittisalinde bir kaç dükkân, Karahüyük, Köşk Kavak ve Fakıh Ahmed de ziraate elverişli tarlalarla bağlar.
Dâr-ül-hadisin yanında iki katlı bir bina vardı. Üstünde hafızlar ilim-i kıraat, altında da çocuklar kur’an öğreneceklerim Bu vakfiyenin altındaki 2 Zilhicce 1255 rarihli bir yazıda HACI HASAN CÂMİÎ ile ittisalindeki MEDRESE’nin mütevellisi Seksen senelerdenberi gaip olduğu ve bu iki müessesenin geliri de kalmadığı için medrese temamen, câmi kısmen harap olduğu ve ittisalindeki Hoca Salman ile Server Ağa’mn müştereken vakfı olan çift hamam da on beş senedenberi terk edildiği için yalnız temel taşları kaldığı ileri sürülerek buraya bir medrese yaptırılması ve bu eski medrese ile hamamların enkazının bu yeni medresede kullanılmasına müsaade edilmesi istenilmektedir. îşte bundan sonra Kara Hafız Mustafa Muhtar efendi buraya iki dershane ve 31 odayı müştemil bir medrese yaptırmış ve vakfiyesini tanzim ettirmeden ölmüş olduğu için oğulları Ab-dürrahim ve Hacı Ahmed efendiler 27/Receb/1313 tarihinde bir vakfiye tanzim ettirmişlerdir.
(Türkiyenin sıhhî, İçtimaî coğrafyası Konya; adlı eserin (Sahife 37) de incelediğimiz bu câmiin 822 yılında tesis ve Mürsel ibn-İ Hacı Mustafa tarafından tamir ve tecdid adildiği hakkmdaki mütalâası tamamen yanlıştır. HACI HASAN CÂMÎİ’nin kıble dıvarmdaki Kadı Mürsel ibn-i Mustafa’nın CÂMÎÎ’ne ait kitabe 812 tarihlidir. Yukarıda da izah ettiğimiz gibi bu başka bir yerden getirilmiştir. Halbuki ikinci Hacı Haşan; Kadı MürsePden sonra gelmiş ve 1077 tarihinde bu camii yaptırmıştır.
MÜSTEVFÎ hamamının 1255 tarihinden evvel yıkıldığı ve yerine Mescid ve medresenin yapıldığı anlaşılmaktadır.
HOCA SALMAN DÂR-ÜL-HADÎS’ini Fâtih’in KONYA evkaf defterinde görüyoruz. Burada Postindûz hamamının iki sülüsünün bu dâr-ül-hadis’e vakfedildiği tasrih edilmektedir.
II. Bayezid defterinde bu dâr-ül-hadis hakkında daha geniş malûmat vardır. O vakit dâr-ül-hadis’in mütevellisi vâkıfın evlâdından birisi idi. Umumî gelirin üçte birisinin tevliyet hissesi olarak ayrılacağı ve pazar ve perşembe günleri dört hafızın birer cüz kur’an okumaları vakıfname şartlarından olduğu ve Kürkçüler hamammm muayyen hissesinin bu dâr-ül-hadis’e tahsis edildiği açıkça gösterilmiştir.
III. Muradın KONYA defterinde Salmanın babasının adını Emir Ishak olduğu söyleniyor.
KONYA vakıflar müdürlüğündeki 3 numaralı defterin 499 sahifesindeki bir kayıddan öğrendiğimize göre Mestcidler yakınındaki HAMAM’ın üçte bir hissesi de SERVER AĞA ÇEŞMESΑnin vakfıdır ki senede çeşmenin hissesine dörtbin akça düşmektedir.
