Bu Mescid; HOCAFAKİH’de HOCAFAKİH MESCİD’nin batısmdadır. Mâbedin dışı muntazam kesme taşla, tek ve sagir kubbesi (künbedi) tuğla ile yapılmıştır. Tuğlaların hususî bir şekilde örülmesiyle kubbenin içinde zarif süsler hasıl olmuşdur. Kubbenin kandil yerini siyah ve yeşil çiniler süsüyordu. Son senelerde kubbeye paratoner yerleştirilirken bu çiniler bozulmuştur. Mescidin mihrabındaki kıymetli çiniler daha evelden sökülerek aşırılmıştır. Mescidin önünde daha alçak iki kubbenin örttüğü bit son cemaat yeri vardır. Bu kubbeler bakımsizlıkdan 25 yıl önce çökmüştür.
Mermer söveli bir kapıdan son cemaat yerine girilirdi. Mâbedden son cemaat yerine iki, kıble tarafına altlı üstlü dört, sağ ve soluna da yukarıdan bir pençere açılmaktadır. Mâbed asîl hüviyetini gaybetmeden bize kadar gelebilen çok kıymetli bir Selçuk tipidir. Kalbimiz kanayarak kaydetmek mecburiyetindeyiz ki bu pırlanta eser asırlardanberi ihmal edilmiş veyüzüstü bırakılmıştır.AKYOKUŞ’dan KEÇÎLİ’den inen seller mâbedi 1,5-2 metre kadar kum altına gömmüştür. Ufak bir tamirle eski ihtişamlı durumunu kazanabilir. Yerli ve yabancı tarih âlimleri ve mimarî mütehassısları bu binanın tesis gayesi gibi kime ve hangi devre aid olduğunu tesbit edememişlerdi. Bizim ANKARA kuyud-i kadi- Karatayı Mescidi ( Hoca Fakihde ) me arşivinde bulduğumuz 992 H. tarihli bir icmal defteri tarihin bu kör düğümünü çözmüşdür. KARAMAN vilâyeti Defterdarı Mustafa bey tarafından KONYA’daki bütün evkaf tesbit edilirken bu mescidin de vakfiyesi görülmüştü.
Mâbedin hiç bir yerinde kitabesi bulunmadığı ve vakfiyesi de bize kadar gelmediği veyahut biz göremediğimiz için yapılış tarihini kesin olarak tesbit edemiyeceğiz. Karatayî’nin KONYA’daki medresesinin 649 H. 1228 M. KAYSERİ’nin Zamantı nahiyesinin Karatayı köyündeki Kervansarayının 638 H. 1240 M. ANTALYA’daki câmi ve misafirhanesinin de 648 H. 1250 M. yıllarında yapıldığını ve kendisinin de 652 H. 1254 M. yıllarında öldüğünü bildiğimize göre, mâbedin de 638 H. 124 M. 652 H. 1254 M. yılları arasında yapılmış olduğu tahmin edilebilir. MÂBED’in; büyük ünlü
Selçuk veziri Celâleddin Karatayı tarafından yaptırıldığı öğrenilince tarihî kıymeti şüphesiz artacaktır.
Fâtih’in ve II. Bayezid’in KARAMAN vilâyeti ilyazıcı defterlerinde KONYA’daki KARATAYI MEDRESESİ’nin evkafı tesbit edilirken HOCA FAKÎH’de han’ın bitişiğinde içinden ırmak geçen bir tarla bu mescidin bitişiğinde bir bağ ve bu civarda başka bir tarla bulunduğu da gösterilmiştir. Bu mescid yapılırken burada hem HOCA FAKÎH TÜRBESİ, hem de HAN bulunuyordu. Yine bu civarda Isfahanll Sahibin, Mümin Halife’nin ve hanın bânisi Köle Haşanın oğlu Hacı İbrahim’in BAĞLARI da vardı.
