Epilepsi tanısı nasıl konur?
Epilepsi tanısı koymak için nöbet şeklinin iyi tarif edilmesi gerekir. Bu nedenle nöbeti gören kişilere ihtiyaç duyulur. Hastalık çocuk veya erişkin nörologları tarafından takip edilir. Hastaya tanı koymak için EEG, MR, bilgisayarlı tomografi ve PET gibi tetkikler istenebilir. Kan analizlerini içeren laboratuvar testleri, epilepsi belirtilerinin bir enfeksiyon nedeniyle ortaya çıktığı düşünülmesi halinde fayda sağlayabilir.
Elektroensefalografi (EEG), epilepsi tanısı için oldukça önemli bir tetkiktir. Bu test sırasında kafatasına yerleştirilen çeşitli elektrotlar sayesinde beyinde meydana gelen elektriksel aktiviteler kayıt altına alınabilir. Bu elektriksel aktiviteler hekim tarafından yorumlanır. Normalden farklı olağan dışı aktivitelerin tespit edilmesi bu kişilerde epilepsi hastalığının varlığına işaret edebilir.
Bilgisayarlı tomografiler (CT) kafatasının kesitsel şekilde görüntülenmesi ve incelenmesini sağlayan radyolojik tetkiktir. CT sayesinde hekimler beyni kesitsel olarak inceler ve nöbet gelişimine neden olabilecek kist, tümör ya da kanama alanlarının tespit edilmesini gerçekleştirir.
Manyetik rezonans görüntüleme (MRI), beyin dokusunun ayrıntılı olarak incelenmesini sağlayan ve epilepsi tanısında faydalı bir diğer önemli radyolojik tetkiktir. MRT ile birlikte beynin çeşitli bölgelerinde epilepsi gelişimine neden olabilecek anormallikler tespit edilebilir.
Pozitron emisyon tomografisi (PET) tetkikinde düşük dozda radyoaktif madde kullanılarak beynin elektriksel aktivitesinin incelenmesi gerçekleştirilir. Damar yolundan bu maddenin verilmesini takiben maddenin beyne geçişi beklenir ve bir cihaz yardımıyla görüntüler alınır.
Epilepsi tedavisi nasıl yapılır?
Epilepsi tedavisi ilaçlarla yapılır. İlaç tedavisi ile epilepsi nöbetleri büyük oranda önlenebilir. Tedavi boyunca epilepsi ilaçlarının düzenli kullanılması büyük önem taşır. İlaç tedavisine yanıt vermeyen hastalar mevcut olduğu gibi çocukluk epilepsileri gibi yaşla birlikte geçebilen epilepsi türleri de mevcuttur. Hayat boyu süren epilepsi türleri de vardır. İlaç tedavisine cevap vermeyen hastalarda cerrahi tedavi uygulanabilir.
Nöbet gelişimini önleme özelliği gösteren birçok dar spektrumlu antiepileptik ilaç mevcuttur:
- Karbamazepin etken maddeli antiepileptik ilaçlar şakak kemiklerinin altında bulunan beyin bölgesi (temporal lob) kaynaklı meydana gelen epileptik nöbetlerde fayda sağlayabilir. Bu etken maddeli ilaçlar diğer birçok ilaç ile etkileşime girmesi nedeniyle hekimlere diğer sağlık durumları ile ilgili kullanılan ilaçların bilgisinin verilmesi önem arz eder.
- Absans ve fokal nöbetlerde benzodiazepin türevi olan clobazam etken maddeli ilaçlar kullanılabilir. Sakinleştirici, uykuyu arttırıcı ve kaygı giderici etkileri olan bu ilaçların küçük çocuklarda da kullanılabilmesi önemli özellikleri arasında yer alır. Bu etken maddeli ilaçların kullanımı sonrasında nadir de olsa ciddi alerjik cilt reaksiyonları ortaya çıkabileceği için dikkatli olunmalıdır.
- Divalproex, gama-aminobütirik asit (GABA) isimli bir nörotransmitter üzerinden etki gösteren ve absans, fokal, kompleks fokal ya da çoklu nöbetlerin tedavisinde kullanılabilen bir ilaçtır. GABA beyinde inhibitör (aktivite durdurucu, yavaşlatıcı) etki gösteren bir madde olması nedeniyle bu ilaçlar epileptik nöbetlerin kontrolünde fayda sağlayabilir.
- Ethosuximide etken maddeli ilaçlar, tüm absans nöbetlerin kontrolü için kullanılabilir.
- Fokal nöbetlerin tedavisi için kullanılan bir diğer ilaç çeşidi gabapentin etken maddeli ilaçlardır. Gabapentin içeren ilaçların kullanımı sonrası diğer antiepileptik ilaçlara göre daha fazla yan etki ortaya çıkabilmesi nedeniyle dikkatli olunmalıdır.
- Epilepsi nöbetlerinin kontrolü için kullanılan en eski ilaçlardan biri olan fenobarbital içeren ilaçlar, jeneralize, fokal ve tonik-klonik nöbetlerde fayda sağlayabilirler. Antikonvülsan (nöbet önleyici) etkileri dışında uzun süreli sakinleştirici etkileri de olması nedeniyle fenobarbital içeren ilaçların kullanımı sonrasında aşırı sersemlik hali gelişebilir.
- Fenitoin etken maddeli ilaçlar sinir hücrelerinin zarlarının stabilizasyonunu sağlayan ve uzun yıllardır antiepileptik tedavi içerisinde başvurulan bir diğer ilaç türüdür.
- Bu ilaçlar dışında farklı tarzlarda nöbet türlerinin bir arada görüldüğü ve beynin farklı bölgelerinde aşırı aktivasyon sonucu nöbet gelişen hastalarda daha geniş spektrumlu antiepileptik ilaçlara başvurulabilir:
- Klonazepam, uzun süre etki gösteren, myoklonik ve absans nöbetlerin engellenmesi amacıyla reçetelendirilebilen bezodiazepin türevi antiepileptik etkili ilaçtır.
- Lamotrijin etken maddeli ilaçlar birçok çeşit epilepsi nöbetinde fayda gösterebilen geniş spektrumlu antiepileptik ilaçlar içerisinde yer alır. Bu ilaçların kullanımı sonrasında Stevens-Johnson Sendromu adı verilen nadir ancak ölümcül seyirli deri rahatsızlığı ortaya çıkabileceği için dikkatli olunmalıdır.
- 5 dakikadan daha uzun bir süre boyunca devam eden ya da aralarında pek fazla zaan olmadan ardışık olarak meydana gelen nöbetler status epileptikus olarak tanımlanır. Benzodiazepin türevi bir diğer etken madde olan lorazepam içeren ilaçlar bu tip nöbetlerin kontrolünde fayda sağlayabilir.
- Levetirasetam içeren ilaçlar, fokal, jeneralize, absans ya da diğer birçok tip nöbette ilk basamak tedavide başvurulan ilaç grubunu oluşturur. Her yaş grubunda kullanılabilen bu ilaçların bir diğer önemli özelliği epilepsi tedavisi amacıyla kullanılan diğer ilaçlara göre daha az yan etki meydana getirmesidir.
- Bu ilaçlar dışında GABA üzerinden etkili valproik asit içeren ilaçlar da geniş spektrumlu antiepileptik ilaçlar içerisinde yer alır.
Epilepsi nöbeti geçiren kişiye nasıl yardımcı olunabilir?
Bir kişi yanınızda nöbet geçirirse şunları yapmalısınız:
- Öncelikle sakin olun, hastayı kendine zarar getirmeyecek bir pozisyona getirin. Yan çevirmeniz iyi olacaktır.
- Zorla hareketleri durdurmaya ve çenesini açmaya, dilini dışarı çıkarmaya çalışmayın.
- Hastanın kemer, kravat ve başörtüsü gibi eşyalarını gevşetin.
- Su içirmeye çalışmayın, boğulabilir.
- Epilepsi nöbeti geçiren bir insana canlandırma işlemi yapılmasına gerek yoktur.
Epilepsi hastalarının dikkat etmesi gerekenler:
- İlaçlarınızı saati saatine alın.
- Üzerinizde epilepsi hastası olduğunuza dair bir kart bulundurun.
- Ağaca çıkma, balkon ve terastan sarkma gibi eylemlerden uzak durun.
- Yalnız yüzmeyin.
- Banyo kapısını kilitlemeyin.
- Televizyon gibi sürekli parlayıp sönen ışık karşısında uzun süre kalmayın.
- Spor yapabilirsiniz ancak susuz kalmamaya dikkat edin.
- Aşırı yorgunluk ve uykusuzluktan kaçının.
- Kafa darbesi almamaya dikkat edin.
Epilepsi hastaları hangi meslekleri yapamaz?
Epilepsi hastaları pilotluk, dalgıçlık, cerrahlık, kesici ve delici makinelerle çalışan meslekler, yüksekte çalışmayı gerektiren meslekler, dağcılık, araç sürücülüğü, itfaiyecilik ve silah kullanmayı gerektiren polislik ve askerlik gibi meslekleri yapamaz. Ayrıca epilepsi hastalarının iş yerlerine hastalıkla ilgili durumlarını bildirmeleri gerekir.
