Besin maddelerinin vücut içinde oluşturdukları her türlü olumsuz durum genellikle gıda alerjisi olarak nitelendirilir. Ancak besin maddelerinin vücutta yarattıkları reaksiyonlar gıda intoleransı ve gıda alerjisi olarak ikiye ayrılır. Sık sık birbirleri ile karıştırılan bu kavramlar aslında birbirinden oldukça farklı iki durumdur.
Gıda intoleransı nedir?
Gıda intoleransı, tüketilen bir gıdanın içinde yer alan bir maddeye karşı sindirim sisteminin reaksiyonu olarak tanımlanır. Besindeki bir madde kişinin sindirim sistemi tarafından doğru bir biçimde sindirilemez ya da parçalanamaz. Bu durum sindirim sistemini tahriş eder ve hasarlara yol açar. Gıda intoleransının nedeni, enzim eksikliği ya da gıdanın içindeki maddenin sindirilememesidir. Örneğin laktoz intoleransı, sütte yer alan laktoz karbonhidratının sindirilmesini sağlayan laktaz enzimi eksikliği sonucu oluşur.
Gıda alerjisi nedir?
Gıda alerjisi, tüketilen bir gıdanın içinde yer alan bir maddeye karşı bağışıklık sisteminin verdiği yanıt olarak tanımlanır. Vücut, besin içerisinde yer alan bir maddeye genel olarak proteine karşı savunma sistemini harekete geçirir ve IgE denilen bir çeşit antikor oluşturur. Alerjen madde içeren besin tekrar tüketildiğinde daha önce üretilen antikor histamin adı verilen kimyasalın açığa çıkmasına neden olur. Histamin kişide belli bir gıda proteinine karşı aşırı duyarlılık göstermesini sağlar. Buğday, soya ürünleri, yumurta, süt, çilek, badem ve ceviz en sık rastlanılan alerji yapıcı besinlerdir.
Gıda intoleransı belirtileri nedir?
Bir kişide gıda intoleransı varsa kişi o gıdayı ilk kez yediğinde ortaya çıkabilir. Gıda intoleransını etkileyen şey besinin miktarıdır. İntoleransa neden olan gıda düşük miktarlarda tüketildiğinde vücut tarafından kabul edilirken daha yüksek miktarlarda rahatsızlıklara sebep olabilir. Gıda intoleransının belirtileri:
Mide ağrısı, mide kasılmaları, midede yanma hissi,
Bulantı ve kusma,
Mide ve bağırsaklarda gaz, kramp ve şişkinlikler,
Baş ağrısı, sinirlilik, halsizlik, yorgunluk,
İshal,
Gıda alerjisi belirtileri nedir?
Bir kişide gıda alerjisi var ise, kişi o gıdayı ilk yediğinde herhangi bir şey hissedemez. Alerji olup olmadığı gıdanın ikinci kez tüketilmesi sonucu anlaşılır. Besin alerjisinin belirtileri hafif ya da oldukça şiddetli olabilir. Gıda alerjisi belirtileri:
Mide ağrısı, bulantı, kusma,
Deride kaşıntı, döküntü, kurdeşen,
Dilde, boğazda ya da gözlerde şişme,
Göğüs ağrısı, nefes darlığı, ani fenalık hissi,
Tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi,
Bayılma ve anaflaktik şok.
Gıda intoleransı tanısı nasıl konulur?
Eliminasyon diyeti ya da gıda intolerans testi ile gıda intoleransı tanısı koyulabilir. Eliminasyon diyetinde problemli besinlerin saptanması için doktor ya da diyetisyen kontrolünde kuşku duyulan besinler tümüyle diyetten çıkarılır ve daha sonra bu besinler teker teker tekrar diyete eklenir. Belirtiler incelenerek hangi besinlerin gıda intoleransına neden olduğu anlaşılabilir. Gıda intolerans testinde ise mantar, boya, ilaç, besin gibi birçok maddeye karşı kişilere duyarlılık testi yapılır ve bu test sonucuna göre diyetleri düzenlenir.
Gıda alerjisi tanısı nasıl konulur?
Gıda alerjisinin tanısında, vücudun alerjik maddeye yanıt olarak ürettiği IgE antikor seviyeleri ölçülür. Peki, tanıyı koymada önemli bir rol oynayan alerji testi nasıl yapılır? Besinlere özgü yanıtlar veren solunum testleri, kandan ve deriden alerji testleri yapılır. Besin tüketildikten sonra kişinin kanı alınarak IgE seviyeleri kontrol edilir. Aynı şekilde kuşku duyulan besinlerin yer aldığı kitler deriye uygulanarak; yanma, kızarıklık, kaşıntı, döküntü gibi sonuçlar izlenir. Tüm testlerin sonuçlarının uzman bir hekim tarafından incelenmesi ve gıda alerjisi testinin doğru yorumlanması büyük önem taşır.
Gıda intoleransı tedavi yöntemleri nelerdir?
Gıda intoleransının tek tedavisi intoleransa yol açan besinin diyetten çıkarılması veya vücudun tolere edebileceği miktarlarda tüketilmesidir. İntoleransa neden olan besin vücudun mutlaka alması gereken elzem bir gıda ise yerine aynı özellikte başka bir besinin tüketilmesi oldukça önemlidir. Gluten intoleransı nedeniyle buğday tüketiminin olmaması B vitamini alımında yetersizliğe neden olabilir. Bu durumda kişi buğday yerine gluten içermeyen; mısır unu, darı, esmer pirinç, karabuğday ve kinoa tüketebilir.
Gıda alerjisi tedavi yöntemleri nelerdir?
Gıda alerjisinin de tek tedavisi gıda alerjisi testi tedavisi yani alerjiye neden olan besinin diyetten çıkarılmasıdır. Ancak ne kadar dikkat edilirse edilsin bazı durumlarda dışarıda yenilen yemeklerde alerjen madde ile karşılaşmak mümkün olabilir. Bu nedenle küçük alerjik reaksiyonları önlemek amacıyla antihistamik ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar kaşıntı ve ürtiker gibi şikâyetlerin azalmasına yardımcı olur. Daha ciddi alerjik reaksiyonlar için epinefrin enjeksiyonu yapılabilir ve acil servise gidilebilir.
