Kanser hücreleri hızlı büyüme ve çoğalma eğilimindedir ve kemoterapi ilaçları hızlı büyüyen hücreleri öldürür. Ancak bu ilaçlar sistemik olarak etki ettiklerinden hızlı büyüyen normal, sağlıklı vücut hücrelerine de zarar verir. Sağlıklı hücrelerin zarar görmesi bazı yan etkilere neden olur. Yan etkiler her zaman beklenilen kadar kötü olmayabilir, ancak birçok kişi kemoterapi ile kanser tedavisinin yan etkileri konusunda ciddi endişe duyar. Kemoterapi nedeniyle zarar görmesi muhtemel olan normal hücreler şunlardır:
- Kemik iliğinde kan oluşturan kök hücreler
- Saç köklerinde bulunan hücreler
- Ağızdaki hücreler
- Sindirim sistemi hücreleri
- Üreme sistemine ait hücreler
Bazı kemoterapi ilaçları kalp, böbrekler, mesane, akciğerler ve sinir sistemine de zarar verebilir. Bazen vücudunuzun normal hücrelerini korumaya yardımcı olmak için kemoterapi ile birlikte başka ilaçlar önerilebilir. Verilen ek ilaçlar yan etkileri hafifletmeye yardımcı olur. Kemoterapinin neden olduğu en yaygın yan etkilerden bazıları şunlardır:
- Yorgunluk
- Saç kaybı
- Ciltte kolay morarma ve kanama
- Bağışıklık sisteminde zayıflık ve enfeksiyonlara yatkınlık
- Anemi (Düşük kırmızı kan hücresi sayısı)
- Nefes darlığı
- Mide bulantısı ve kusma
- İştahsızlık
- Kabızlık
- İshal
- Ağız ve dilde yaralar: Bazı kemoterapi rejimlerinden 1-2 hafta sonra bazı hastaların ağızlarında ağrılı yaralar görülür. Ağrının şiddeti değişebilir ve yaralar bazen kanayabilir veya enfekte olabilir.
- Genel ağrı: Kemoterapi sonrası kronik kas ağrısı, baş ağrıları ve diğer ağrılar içeren genelleştirilmiş bir ağrı yaygındır.
- Yutma sırasında ağrı
- Boğaz ağrısı
- Nöropati: Hasarlanan sinirler hücrelerinin neden olduğu sinirsel ağrıdır. Genellikle elleri ve ayakları etkiler. Ağrıya ek olarak karıncalanma, uyuşukluk ve sıra dışı elektriksel duyumlara neden olur. Bazı insanlarda kaslarda zayıflık ve kulaklarda çınlama görülür.
- Cilt kuruluğu ve ciltte renk değişimi
- Ciltte döküntüler: Döküntüler şiddetli kaşıntıya neden olabilir.
- Ellerde ve ayaklarda şişlik
- İdrar ve mesane sorunları
- Böbrek problemleri
- Alışılmadık derecede düşük kan basıncı gibi kalp sağlığı sorunları
- Kilo kaybı
- Konsantrasyon sorunları
- Depresyon, saldırganlık veya kaygı gibi kişilik ve ruh hali değişiklikleri
- Libido ve cinsel fonksiyon sorunları
- Kısırlık
Nadir durumlarda, kemoterapi sırasında gelişen yan etkiler kalıcı olabilir. Örneğin kalıcı sinir hasarı gelişebilir ve bu da ellerde ve ayaklarda kronik uyuşma ve karıncalanmalara neden olabilir. Tedavide hedef yan etkileri minimumda tutarken, kanseri tedavi edebilecek maksimum dozda ilaç vermektir. Doktorlar ayrıca, benzer yan etkileri olan birden fazla ilacı aynı anda kullanmaktan kaçınmaya çalışırlar. Kemoterapiye bağlı yan etkiler konusunda bilinmesi gereken noktalar;
- İlaçlar her insanda her yan etkiye neden olmaz ve bazı insanlarda az sayıda yan etki görülebilir.
- Yan etkilerin şiddeti kişiden kişiye büyük ölçüde değişiklik gösterir.
- Doktor, bazı yan etkiler ortaya çıkmadan önce bunları önlemeye yönelik çeşitli ilaçlar verebilir.
- Bazı kemoterapi ilaçları kalp veya sinir hasarı ya da kısırlık gibi uzun vadeli yan etkilere neden olur. Yine de birçok hastada bu tür kronik yan etkiler görülmeyebilir.
- Kemoterapi ilaçları ciddi yan etkilere neden olsa da kanser hücrelerini yok etmeleri nedeniyle elde edilecek kar zarar oranı iyi tartılmalıdır.
