Tıp dilinde dejeneratif eklem hastalığı, dejeneratif artrit ya da osteoartrit (OA) olarak adlandırılan kireçlenme, eklemlerin en sık görülen kronik rahatsızlığıdır. Kireçlenme, her eklemi etkileyebilir ancak çoğunlukla diz, kalça, bel, boyun, başparmak ve diğer parmakların küçük eklemleri ve baş parmağın taban ekleminde görülür.
Kireçlenme her yaştan insanda görülebilmekle birlikte 65 yaş üstü insanlarda daha sıktır. Yaygın risk faktörleri; artan yaş, obezite, önceki eklem yaralanması, eklemlerin aşırı kullanımı, zayıf uyluk kasları ve genetik yatkınlığı içerir. İki erişkinden birinde yaşamları boyunca diz kireçlenmesi ile ilgili belirtiler gözlemlenir. Dört erişkinden birinde 85 yaşına kadar kalça ekleminde kireçlenme bulguları gelişir. 60 yaş ve üzeri 12 kişiden 1’inde el eklemlerinde osteoartrit vardır. Boyun kireçlenmesi ise daha nadir rastlanan bir durumdur.
Kireçlenme neden olur?
Eklemlerde, kıkırdak adı verilen sağlam bir materyal her kemiğin ucunu kaplar. Normal eklemlerde kıkırdak, eklem hareketi için yumuşak, kaygan bir yüzey sağlar ve kemiklerin arasında bir yastıkçık görevi görür. Kireçlenme vakalarında ise kıkırdak yapısı aşınma nedeniyle bozulur. Bu yıpranma da ağrıya neden olur. Eklemlerde şişme ve eklem hareketlerinde problemler ortaya çıkar.
Osteoartrit, zaman içinde kötüye gittiği için kemikler parçalanabilir ve eklem faresi olarak adlandırılan eklem içinde kemik parçası birikimine neden olabilir. Kemik veya kıkırdak parçaları ufalanarak eklem çevresinde birikebilir. Bu da vücutta bir iltihabi süreç meydana getirir. İltihabi süreçle birlikte bölgede biriken sitokin isimli maddeler ve enzimler kıkırdakta daha fazla hasara yol açar. Kemikler arası sürtünme de daha çok eklem hasarına ve daha fazla ağrıya sebebiyet verir.
Kireçlenme belirtileri nelerdir?
Kireçlenme belirtileri, etkilenen eklemlere ve rahatsızlığın şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Bununla birlikte en sık karşılaşılan belirtiler ağrı ve sertliktir. Özellikle sabahları veya dinlendikten sonra eklemlerde sertlik ve ağrı sık olarak görülür. Etkilenen eklemler, özellikle de uzun süreli faaliyetlerden sonra şişebilir. Belirtiler, aniden ortaya çıkmak yerine zaman içinde yavaş yavaş gelişme eğilimi gösterir. Sık karşılaşılan belirtilerin bazıları şunları içerir:
- Hareket etmekle azalan eklem sertliği ve hareket kısıtlılığı,
- Bir eklem büküldüğünde eklemeden tıkırtı ya da çıtırtı sesi gelmesi,
- Eklem etrafında hafif şişme,
- Aktivite sonrasında veya günün sonuna doğru daha da kötüleşen eklem ağrısı.
Kireçlenmede vücudun farklı bölümlerinde ortaya çıkan bazı belirtiler;
-Kalça: Kasık bölgesi veya kalçada, bazen de diz veya uylukta ağrı hissedilir.
-Dizler: Diz hareket ettirilirken “gıcırdama” sesi veya “kazıma” hissi oluşur.
-Parmaklar. Eklem kenarında kemik çıkıntı, parmaklarda şişme, hassasiyet ve kızarıklık görülebilir. Baş parmak taban ekleminde ağrı olabilir.
-Ayaklar: Ayak baş parmağının tabanındaki büyük eklemde ağrı ve hassasiyet hissedilir. Ayak bilekleri veya ayak parmaklarında şişlik olabilir.
Kireçlenme nedenleri nelerdir?
Yaş ilerledikçe osteoartrit riskinde artış meydana gelir. Kadınlar erkeklere göre kireçlenmeye daha yatkındırlar. Aşırı kilolu bireylerde eklemlere binen yük arttığı için kireçlenme riski daha yüksektir. Geçmişte spor yanda kaza gibi sebeplerle eklem yaralanması geçiren bireylerde risk artar. Eklemlere tekrarlayıcı zorlamalara neden olan meslek mensuplarında kireçlenme daha sık görülür. Bazı kişiler genetik olarak yatkındırlar. Doğuştan kemik ya da eklem hastalığı ile doğanlarda da kireçlenme riski daha yüksektir.
Kireçlenme tanısı nasıl konur?
Fizik muayenede doktorunuz etkilenen ekleminizi yakından inceleyerek hassasiyet, şişlik veya kızarıklık ve eklemdeki hareket açıklığını kontrol edecektir. Doktorunuz ayrıca görüntüleme ve laboratuvar testleri de önerebilir. Direk grafi ve MRG kullanılan görüntüleme yöntemleridir. Tanı için kan testi ve eklem sıvısı analizi de yapılabilir.
Kireçlenme tedavi yöntemleri nelerdir?
Kireçlenmenin tam iyileşme sağlayan kesin bir tedavisi yoktur ancak belirtileri yönetmek için farklı seçenekler mevcuttur. Doktorlar, eklemlerdeki ağrı ve iltihabi durum için ilaç reçete eder. Fizik tedavi ile belirtilerin hafiflemesi sağlanabilir. Bazı hastalarda cerrahi işlem gerekebilir. Eklem içi ilaç enjeksiyonları da tercih edilen tedavi yöntemleri arasında bulunur. Hastalığın uzun vadeli yönetimi çeşitli faktörleri içerir:
- Ağrı, sertlik ve şişlik gibi belirtileri yönetmek,
- Eklem hareketliliğini ve esnekliği artırma,
- Sağlıklı bir şekilde kilo verme,
- Yeterince egzersiz yapma.
