Zona hastalığının uygulanan kesin bir tedavisi yoktur. Ancak antiviral (virüs enfeksiyonuna karşı kullanılan) ilaçlar belirtileri hafifletir ve komplikasyonları önlemeye yardımcı olur. Belirtiler kendini gösterdikten sonra mümkün olan en kısa sürede dermatoloji uzmanına başvurulmasınız. Zona tedavisinde erken müdahale ağrının kontrol altına alınması için oldukça önemlidir. Zona döküntüleri ortaya çıktıktan sonra en geç 3 gün içerisinde zona tedavisine başlanmalı, enfekte olan kişiler bulaştırıcılık dönemleri boyunca kendilerini izole etmelidir.
Zona tedavisi süresince şiddetli ağrı hissi için ağrı kesiciler ve krem losyonlar kullanılır. Zona tedavisi sonrasında özellikle 65 yaş üstü kişilerde postherpetik nevralji olarak adlandırılan 6-12 ay sürebilen bölgesel ağrı ve uyuşma görülebilir. Zona tedavisi sonrası süreci yönetmek için antidepresan ve nörolojik ilaçlar kullanılabilir.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nedir?
Zona, kabarcık görünümlü, ağrılı, deri döküntülerine neden olan, virüs kaynaklı bir enfeksiyon türüdür. Suçiçeği hastalığına neden olan Varisella Zoster virüsünden (VZV) kaynaklanır. Geçmişte suçiçeği geçirmeniz zona hastalığına yakalanmaya karşı önemli bir risk faktörüdür. Zona virüsü bir kez vücuda girdikten sonra inaktif şekilde kalabilir veya aktif hale gelip hastalığa neden olabilir. Aktif hale gelmiş zona virüsü genellikle vücudun bir bölgesinde tutulum gösterir. Örneğin yüz, göğüs, sırt, karın, ve pelvis sık rastlanılan bölgelerdir. Deri döküntüleri ile birlikte bu bölgelerde şiddetli kaşıntı ve ağrılı kabarcıklar görülür.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Belirtileri Nelerdir?
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Belirtileri şu şekilde listelenebilir:
- Ağrı
- Döküntülü bölgede yanma ve karıncalanma
- Kaşıntı ve batma hissi
- Bölgesel hassasiyet
- Vücudun etkilenen bölgesinde uyuşma
- Işığa karşı duyarlılık
- Yüksek ateş ve beraberinde gelişen baş ağrısı
- Tükenmişlik hissi
Zona hastalığı, sıralanan bu belirtilerin ortaya çıkmasından 2 ila 3 gün sonra, genellikle vücudun hassas olarak nitelendirilen bir bölgesinde, deri döküntüsü olarak kendini gösterir. İlk etapta döküntülü olan bu yaralarda oluşan kızarıklık daha sonrasında yerini kabuklu içi sıvı dolu kabarcıklara bırakır ve ağrılıdır. Döküntüler 10 ila 15 gün kadar sürebilir.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nedeni Nedir?
Geçmişte suçiçeği geçirmiş kişilerin zona hastalığına yakalanma riski daha yüksektir. Zona aynı zamanda suçiçeği virüsü olarak adlandırılan varisella virüsünün omurgaya yakın sinir hücrelerinde inaktif şekilde bulunmasıdır. Virüsün vücudunuzda aktif hale gelmesi, zona hastalığının görülmesine neden olur. Aşağıda belirtilen durumlarda zona hastalığının ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir:
- 60 yaş ve üzeri kişiler
- Fiziksel ve duygusal stres yaşayan bireyler
- HIV ve AIDS tanısına sahip olmak
- Organ nakli
- Yakın zamanda gerçekleşmiş kemik iliği nakli
- Kanser kemoterapisi gibi immün (bağışıklık) sistemini baskılayan tedaviler
İnsanlar hayatları boyunca en az bir kez zona hastalığına yakalanır. Zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahipseniz zona enfeksiyonu tekrarlayabilir ve zona tedavisi gerekebilir.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Tedavisi Nedir?
Zona tedavisi genel olarak kişilerin konforunu artırma, yakınılan durumları azaltmaya yöneliktir. Ağrı kesici parasetamol ve nonsteroid antienflamatuar (kortizon içermeyen, iltihabı baskılayan) ilaç grupları kullanılır. Bu ilaçların uygulanmasına bir dermatolog karar vermelidir. Zonanın oluşturduğu içi sıvı dolu kabarcıkların tedavisinde antiseptik solüsyon kullanımı da önerilir. Yaraları günlük olarak ılık su ile temizlemek, ikinci bir enfeksiyon oluşumunun önüne geçer.
Şiddetli ağrı hisseden ve geceleri uyumakta zorlanan zona hastaları için antidepresan grubu ilaçlar da kullanılabilir. Zona tedavisi için kullanılan ilaçlar çoğunlukla ağız yolu ile alınır. Bağışıklık sistemi baskılanan kişiler için ilaçlar, damar yolu kullanılarak uygulanabilir. Enfeksiyonun bir etkisi olarak kişilerde yüksek ateş görülebilir bu nedenle tedavi sürecinde ateş düşürücü ilaçlar da kullanılır.
Hastalığı geçirmiş her 5 kişiden 1’inde ağrı ve karıncalanma hissi aylar hatta yıllar sürebilir. Buna postherpetik nevralji denir. Postherpetik nevralji kaşıntı ve döküntüler geçtikten sonra devam eden yanıcı ve batıcı olan ağrılar olarak da tanımlanır. Cilt üzerine uygulanan ağrı bantları, ağrı kontrolü sağlayan farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir. Bu ilaçlar ile ağrınız kontrol altına alınamıyorsa doktorunuza bildirmeli ve reçete edilen alternatif ilaçları kullanmaya özen göstermelisiniz. Zona tedavisi sürecinde hamilelik yaşanması durumunda antiviral ilaç kullanımının uygun olup olmadığı konusunda doktora danışmalı ve bilgi almalısınız.
Zona hastalığına karşı en iyi korunma yöntemi aşıdır. Yakın çevrenizde bağışıklığı baskılanan veya zayıf bağışıklığa sahip birileri varsa toplum sağlığı ve kendi sağlığınız için aşı olmalısınız. Zona hastalığına karşı bağışıklama 1 veya 2 doz şeklinde yapılır. Zona hastalığından korunmak için aşı güvenli bir yöntemdir fakat çok nadir de olsa bazı kişilerde yan etkiler görülebilir. Ağrı, kızarıklık, enjeksiyon bölgesinde şişlik, kaşıntı, baş ağrısı, yorgunluk, görülen yan etkilere örnek olarak verilebilir. Aşı sonrasında bu yan etkilerden herhangi biri gelişirse hızlı bir şekilde sağlık ekibinden yardım almayı ihmal etmeyiniz.
ZONA HASTALIĞI (GECE YANIĞI) TEDAVİSİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) tedavisi sırasında dikkat edilmesi önerilenler şu şekilde listelenebilir:
- Döküntülü yara bölgesini kuru ve temiz tutmaya çalışınız.
- Virüsü başkalarına bulaştırmamak için mümkünse döküntü bölgesinin üzerini örtünüz. Örtme işleminin deriye yapışmayan şekilde olmasına özen gösteriniz.
- İyileşme sürecini yavaşlatabileceğinden, kabarcıkların üzerine antibiyotik kremler kullanmayınız.
- Kızarmış hassaslaşmış bölgeyi kaşımayın ve tırnaklarınız ile çizmeyiniz. Kaşıma, kabarcıkların yayılmasına, enfeksiyona ve yara izine neden olabilir.
- Banyo veya duştan sonra yara bölgesini temiz bir havluyla kurulayınız. Havlu ile yarayı ovmayınız veya kendinizi kaşımak için kullanmayınız.
- Kişisel havlunuzu başkaları ile ortak kullanmayınız.
- Pamuklu giysiler tercih ediniz.
- Bu süreçte soğuk uygulama ve duş rahatlatıcı olabilir. Soğuk uygulama için kullandığınız buz paketinin doğrudan yaranın geliştiği bölgeye temas ettirmeyiniz. Bir bez veya havluya sarıp nazikçe yara bölgesinin üzerine yerleştiriniz.
- Suçiçeğine karşı aşılanmamış bireyler, bağışıklığı olmayan hamile kadınlar, bağışıklık sistemi zayıf olanlar ve bir aylıktan küçük bebekler gibi yüksek riskli kişiler ile temastan kaçınınız.
- Giysilerinizi paylaşmayınız.
- Temas sporları yapmayınız.
- Ellerinizi sık sık yıkayınız.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Bulaşıcı Mı?
Suçiçeği hastalığı geçirmiş veya varisella virüsüne karşı aşılanmışsanız zona hastalığı size bulaşmaz. Suçiçeği enfeksiyonu geçirmediyseniz eğer, zona hastalığına yakalanmış birinin deri döküntülerine doğrudan temas etmeniz, hastalığın size bulaşmasına neden olabilir. Deri yüzeyinde oluşan içi sıvı dolu kabarcıklar aktif virüs içerir ve doğrudan hastalık yapma yeteneğine sahiptir. Mümkün olduğunca zona hastası ile temastan kaçınınız ve gerekli korunma yöntemlerini uygulamaya dikkat ediniz.
Döküntüsüz Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nedir?
Döküntüsüz zona, herpes zosterin nadir bir formudur ve belirtiler genellikle döküntü yerine yoğun ağrı ve hassasiyet şeklindedir. Bu durumda, zona hastalığı olan bireylerde karakteristik su dolu kabarcıklar ve döküntüler oluşmaz. Bunun yerine, şiddetli ve keskin ağrılar, yanma hissi veya karıncalanma gibi semptomlar ortaya çıkar. Gece yanığı, bu durumda sık görülen bir belirtidir ve gece saatlerinde artan yoğun bir yanma veya acı hissini tanımlar. Gece yanığı, etkilenen bölgenin hassasiyetini artırarak uyku düzenini ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Döküntüsüz zona, genellikle vücudun belirli bir dermatom denilen sinir hattında ortaya çıkar ve etkilenen bölge boyunca şerit şeklinde yayılabilir. Bu durumda, ağrıyı hafifletmek için ağrı kesiciler ve nöropatik ağrıları yönetmek için ilaçlar kullanılabilir. Döküntüsüz zona vakalarında, tedavi ve semptomların kontrolü için bir sağlık uzmanına başvurmak önemlidir.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Önlenebilir Mi?
Zonayı önlemek mümkün değildir fakat mevcut FDA (Amerikan gıda ve ilaç dairesi) onaylı zona aşısı, hastalık riskini önemli oranda azaltır. 50 yaşın üzerindeyseniz ihtiyacınız olup olmadığını doktorunuza sormalısınız. Yaşlılıkla beraber risk artma eğilimindedir bu nedenle 60 yaşın üzerindeki herkese aşı olmaları tavsiye edilir. Zona hastalığına karşı bilinen en iyi korunma yöntemi aşı olarak kabul edilir. Zonadan korunmak için kullanılan aşı, suçiçeğinden korunmak için kullanılan aşı ile aynı değildir.
Nadir de olsa zona hastalığı geçirildikten bir müddet sonra suçiçeği vakalarının gelişebileceği unutulmamalıdır. Özellikle immünsüprese (bağışıklığı baskılanan) kişiler ve bağışıklık öyküsü bilinmeyen kişilere hastalığın bulaşmasını engellemek için dikkatli davranmalı ve koruyucu önlemlere dikkat edilmelisiniz.
Hastalık genellikle 2 ile 4 hafta boyunca devam eder. Zona tedavi edilmeye başladıktan 2 hafta sonra şikayetlerde azalmalar görülür. Aksi bir durum söz konusu ise hekime başvurmalısınız. Tedavi bitiminde zonanın tekrarlama olasılığı düşük olsa da belirtiler yönünden dikkat etmelisiniz.
